ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Tα υλικά και πνευματικά πατροπαράδοτα στοιχεία, τα ήθη και έθιμα, οι αρχαίες συνήθειες, κάνουν τη λαϊκή παράδοση της Κρήτης να αναδεικνύεται σε μια ανεξάντλητη πολιτιστική οντότητα.  Eκφράσεις αυτού του σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού είναι οι αναρίθμητες γιορτές και τα πανηγύρια στα οποία αναβιώνουν πανάρχαια στοιχεία.

Αναμφίβολα για λόγους που έχουν να κάνουν με την ιστορία, τη θρησκεία, το κλίμα, την κοινωνική συγκρότηση κ.λπ., τα ήθη και έθιμα των κατοίκων της ενδοχώρας είναι ιδιαιτέρως ξεχωριστά και μοναδικά παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια δεν είναι τόσο διαδεδομένα σε σχέση με λίγες δεκαετίες πριν. Πέρα από τα έθιμα που έχουν να κάνουν με τις κοινωνικές σχέσεις των κατοίκων, όπως π.χ. ο γάμος, πολλά ήθη σχετίζονται με το βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα και γι’ αυτό συμπίπτουν διάφορες θρησκευτικές γιορτές και πανηγύρια.

Σε κάθε γωνιά της κρητικής γης, πάνω σε απόκρημνες κορυφές, σε πυκνοφυτεμένα δάση, μέσα σε βράχια και σπηλιές,  ο επισκέπτης θα ανακαλύψει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων του νησιού. Εκατοντάδες ξωκκλήσια, που αποτέλεσαν σημεία αναφοράς της πίστης των Κρητικών στις δύσκολες εποχές, υπάρχουν μέχρι και σήμερα.Εκεί οι πιστοί έχουν την ευκαιρία να βρεθούν στη φύση με καλό κρασί και μεζέδες και φυσικά να τραγουδήσουν και να χορέψουν.

Η θεματολογία των τραγουδιών ποικίλλει: άλλοτε αναφέρονται στον εορτάζοντα άγιο, άλλοτε στους οικοδεσπότες, στη λεβεντιά, στην παρέα κ.λπ. πάντοτε, όμως, ακολουθεί ή προηγείται του τραγουδιού μια μαντινάδα με σχετικό θέμα. Παράλληλα, τα πανηγύρια στα χωριά είναι ίσως από τις λίγες ευκαιρίες για μεγάλο ξεφάντωμα, μουσική και χορό που κρατάει μέχρι το άλλο πρωί. Δυτικότερα, στην Κίσσαμο και στο Σέλινο, ήταν συνήθως το βιολί και το λαούτο, ενώ αλλού η λύρα με τη συνοδεία του λαούτου. Σήμερα συνήθως τα όργανα παίζουν σε διάφορα καταστήματα, στα χωριά που πραγματοποιούνται πανηγύρια.